Stepping stones: 1 jaar na Blauwdruk

Een jaar geleden lanceerde Vooruit Blauwdruk. Net kunstinstelling geworden, wou Vooruit een week lang met partners, kunstenaars en het publiek het debat voeren over wat vandaag een kunstinstelling moet zijn. Blauwdruk leverde een wervelwind aan constructieve en kritische ideeën op. Deze werden toegevoegd aan een lijst met lessen uit het verleden en uitdagingen voor de toekomst na een grote interne evaluatie. Toen hadden we veel werk voor de boeg. Eén jaar later is dat niet anders. Echter, rond heel wat zaken zijn er duidelijke stappen gezet. Deze willen we graag met jullie delen.

10 STEPPING STONES RICHTING EEN KUNSTINSTELLING VAN DE TOEKOMST

1. ORGANISATIESTRUCTUUR

Vooruit heeft geen directeursfuncties meer. De organisatie wordt gecoördineerd door een algemene coördinator, een artistieke coördinator, een financieel coördinator, een programma- en planningscoördinator,... Dit is veel meer dan een semantisch verschil.

De omslag bij Vooruit naar een horizontale organisatiestructuur is volop aan de gang. De besturing en de uitvoering van de werkzaamheden liggen in dezelfde hand.
De 85 collega’s organiseren zich binnen een coördinatieteam, multidisciplinaire productieteams en toekomstteams. In dit samenwerkingsmodel komt de focus op rollen en minder op functies. Deze rollen zijn wisselend, waardoor veel medewerkers van Vooruit de lead nemen. Transparante interne communicatie is cruciaal om dit werkbaar te maken.

Dit nieuwe werkmodel moet verder verfijnd, maar het spoor is duidelijk en enthousiasmerend. De raad van bestuur speelde een betrokken rol in deze transitie en maakt momenteel werk van een meer diverse samenstelling.

2. RESIDENTIES

Vooruit nodigt heel wat kunstenaars en organisaties uit voor een samenwerking op lange termijn: Ontroerend Goed, Miet Warlop, Nadia Beugré, Alexander Vantournhout, Sachli Gholamalizad, Platform K, Jong Gewei, Nkisi, Eric Thielemans, Roman Hiele, Hind Fraihi, Laura Van Dolron, Peter Aers, Lucinda Ra, Elly Van Eeghem, Maria Lucia Cruz Correia, Yinka Kuitenbrouwer, Anoek Nuyens, e.a. Vooruit claimt geen exclusiviteit.

Zo evolueert Vooruit van een huis met een sterke focus op presentatie naar een organisatie die ook voluit inzet op productie en ontwikkeling van nieuw werk van muzikanten, choreografen, schrijvers en theatermakers. Begin volgend jaar, na de verbouwing van de voormalige Snoepwinkel naast Vooruit, krijgen kunstenaars hiervoor nieuwe werkplekken ter beschikking. Ons residentie-platform brengt niet alleen in kaart wat we artiesten bieden in de verschillende stadia van hun project, het legt ook bloot hoe we hier nog verder kunnen in groeien en professionaliseren.

3. DECENTRALISATIE

Diversiteit is het meest centrale woord in het artistieke plan van Vooruit. Eén jaar na Blauwdruk ervaren we dit als een beladen woord: het maakt onvoldoende duidelijk hoe Vooruit haar toekomst ziet. Wanneer we praten over de inspanningen en de uitdagingen waar Vooruit, als geprivilegieerde organisatie met een overwegend witte personeelsploeg, voor staat - ook al vormen 16 verschillende nationaliteiten de ploeg van Vooruit - spreken we liever over ‘decentralisatie’. Vooruit wil niet het centrum zijn, maar permanent acties ondernemen om te decentraliseren. Dit doen we door medewerkers met verschillende culturele achtergrond te engageren, door zowel lokale als internationale kunstenaars uit te nodigen van diverse leeftijden, gender en achtergrond, door heldere procedures uit te werken tegen racisme en intimidatie en deze te communiceren in onze contracten met partners, kunstenaars en medewerkers, door het woord te geven aan gastsprekers en gastcuratoren en niet telkens zelf aan het woord te zijn.

4. PLATFORM

Voor Vooruit is de rol van een kunstinstelling veeleer die van een platform dan die van een actor. Wat als een kunstinstelling haar programma maximaal vorm en inhoud geeft in samenwerking en confrontatie met andere culturele organisaties, met burgerbewegingen, politieke partijen, vakbonden, hogescholen en universiteiten, werkgeversorganisaties, verenigingen, collectieven,...?
 

Wat als kunstinstellingen de kracht van lokale, nationale en internationale organisaties bundelen en hen inhoudelijk, financieel en productioneel ondersteunen? Wat als kunstinstellingen niet langer de beste, de grootste en de sterkste willen zijn, maar hun mogelijkheden delen met een grote diversiteit aan partners binnen een fair samenwerkingsmodel? Dat is hoe Vooruit haar opdracht ziet: verbinder van, inspirator voor en aanjager van iedereen die bijdraagt aan een open, duurzame een sociale samenleving. We zetten kunstenaars daarbij centraal. Vanuit deze ambitie stappen we ook naar onze verhuurpartners. Ook zij maken voluit deel uit van dit platform.

5. SOCIAL HUB

Het café en restaurant van Vooruit maken integraal deel uit van onze werking. Het succes toont zich in de sociale mix aan publiek. Dit opent nieuwe mogelijkheden. Hoe kan dit publiek medeplichtig worden aan artistieke projecten in Vooruit? Hoe kunnen medewerkers van het café en de keuken meer dan ooit zelf ontwerper worden van hun unieke werkplek? Welke formats ontwikkelen we die de sociale functie van het Vooruitcafé koppelen aan de artistieke opdracht van een kunstinstelling? De uitgestelde koffie of soep en de Wild Brunch, een food-event met een artistiek programma, dat tijdens Blauwdruk gelanceerd werd, zijn goede voorbeelden. Meer van dat. Een reflectie met alle collega’s van het café, geleid door Flanders In Shape, moet resulteren in meer experimenten in deze unieke en genereuze plek. Daarbij blijft het café van Vooruit voluit gaan voor lokaal, ecologisch en fair trade.

6. OPEN ATELIER

Het ticketbureau van Vooruit werd tijdens Blauwdruk ingenomen als open atelier: een plek waar externe en interne deelnemers aan de reflectieweek zelf workshops, filmscreenings, coworkinginitiatieven en last-minute ideeën konden organiseren. Dit experiment krijgt een duurzaam karakter. Begin 2019 opent Vooruit aan de straatkant een niet gecureerde ruimte die radicaal aanzet tot samenwerking tussen iedereen die in de buurt van Vooruit woont of werkt: kunstenaars, studenten, wetenschappers, ondernemers, actieve burgers,...
Dit is meteen ook de richting waar Vooruit met zijn reflectieprogramma Think Vooruit! naar toe wil: gedurfd, participatief, uitdagend, open, kritisch, artistiek, toegankelijk, politiek en genereus. Een spannend item is de recente lancering van Six Impossible Things Before Breakfast, een discursief programma bij het begin van de dag.

7. FOCUSPROGRAMMA’S

Een belangrijk deel van ons publiek komt naar Vooruit voor een sterke voorstelling of een straf concert. Daar blijven we op inzetten! Nieuw publiek is op zoek naar andere inhouden, andere contexten, andere ervaringen. Hoe kunnen we programma’s uitwerken als unieke context voor artistiek werk? Vooruit kiest ervoor om zijn programma te bouwen rond een reeks van terugkerende of eenmalige focusprogramma’s, samengesteld in nauwe samenwerking met bevriende partners: Just a Good Program (ism CAMPO), Uncanny Valley (ism Gouvernement en KASK), The May Events (ism Kunstenfestivaldesarts), Out The Frame (ism All Eyes on Hip Hop), Fly-Over (ism Kerk and Treehouse),...

Een aantal van die focusprogramma’s worden vormgegeven door nationale en internationale gastcuratoren. Zij brengen nieuwe perspectieven en kunstenaars binnen bij Vooruit. Zo werken Silvia Bottiroli, Gundega Laivina, Barbara Raes & Amenra, en Tania El Khoury in de toekomst met ons samen. De samenhang en relevantie van deze focusprogramma's en het reguliere seizoensprogramma, wordt sinds oktober gemonitord door een wisselende gastdramaturg. Róise Goan is de eerste die een seizoen lang het artistieke team versterkt.

8. CULTUREEL ERFGOED

Vooruit werkt in een beschermd monument van 105 jaar oud dat dagelijks met zorg wordt onderhouden door onze medewerkers. Blauwdruk bood kans om met het gebouw te spelen, onder meer door de installatie Amusement Park van Miet Warlop. We zetten deze ontdekkingstocht verder, zowel in de bestaande infrastructuur, met de ontwikkeling van een "Vooruit-kunstcollectie" en in een nieuw gebouw dat begin 2019 opent met een open atelier, een gloednieuwe onthaal- en ticketbalie, studio’s voor creatie, nieuwe kleedkamers en werkplekken voor organisaties in residentie. In het kader van het Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018 plannen we een reeks kunstprojecten voor en met het monument, waaronder onverwachte meertalige rondleidingen door kunstenaars, gericht op nieuwkomers.

9. PUBLIEK

Ook een huis met jaarlijks 350.000 bezoekers, heeft op het vlak van publieksparticipatie nog belangrijke stappen te zetten. Daarom engageerde Vooruit twee publiekswerkers.
Hun uitgebreide kennis van diverse Gentse communities en hun ervaring en expertise in sociale projecten, toont zich in een nieuw publiek, in andersoortige relaties met het publiek en in nieuwe projecten. De samenwerking met Platform K, een gezelschap dat onderzoekt hoe dansers met een beperking een fundamentele invloed kunnen uitoefenen op de wereld van de hedendaagse dans, opent vragen rond kwaliteiten, eerder dan rond beperkingen. Stap voor stap vindt Vooruit ook aansluiting bij Jong Gewei, een groep jonge kunstenaars gecoacht door Haider Al Timimi en zijn team. Beide organisaties worden uitgenodigd om Vooruit te gebruiken als hun werkplek, zowel voor repetities als voor administratie.

De kunstenaars van Vooruits stadsatelier blijven reflectie stimuleren in verschillende Gentse wijken en gemeenschappen. Vanuit literatuur zet Vooruit intense samenwerkingsprojecten op, gebaseerd op een groot engagement van jongeren in zeer diverse onderwijsinstellingen. Binnenkort worden voorstellingen, concerten, lezingen en debatten live gestreamd naar ziekenhuizen, bejaardentehuizen en gevangenissen en zal een actief youtube-kanaal uitgesteld kijken toelaten.

10. WORKLOAD

De hierboven geschetste stapstenen tonen een gezonde organisatie die, bewust van haar positie, aan de weg timmert. De uitdagingen blijven groot, de vragen waarmee we dagelijks aan de slag gaan velerlei. Een permanente zorg, niet alleen bij ons, maar bij veel collega’s in de culturele sector is het beheersen van de werklast. Ondanks het feit dat we een aantal methodes ontwikkelden om een evenwicht te vinden tussen het aantal activiteiten (niet alleen in eigen programmering, maar ook van derden) dat dagelijks in Vooruit plaatsvindt en de werklast die ze genereren, functioneert Vooruit door een ploeg die tegen een hoog tempo en voor een lange termijn hard werkt.

Het openstellen van het huis voor verschillende partners, curatoren, artiesten en doelgroepen, zoals hierboven beschreven, gaat gepaard met meer goesting naar meer projecten. Hoe kunnen we een evenwicht bewaren in de keuze van projecten en toch oproepen tot participatie en engagement? Hoe kunnen we met nieuwe formats experimenteren zonder de workload verder te belasten? Vooruit werkt aan nieuwe antwoorden en nieuwe strategieën. Een bredere ploeg die instaat voor personeelszorg, monitort of deze afdoende zijn.

Vooruit vindt het warm water niet uit. We weten goed dat wat we ontwikkelen al in veel organisaties is uitgeprobeerd of geïmplementeerd. Zo’n transitie doorvoeren in een groot huis, maakt het tot iets bijzonder. Vooruit is geen model. Het is een houding. De houding van een instelling die zichzelf en het kunstenveld wil uitdagen, dat vooruit wil blijven denken. Laten we het hier samen over hebben. Wij kijken ernaar uit!