Regisseur Haider Al Timimi over ‘Zero For Conduct’

Dit is een herwerkte versie van een interview door Abbie Boutkabout voor fABULEUS. Lees het volledige gesprek hier.

‘Zero For Conduct’ is het derde deel van je onderzoeksproject Humanisme 2.0. Wat zijn je eerste, voorzichtige bevindingen? Hoe is het gesteld met de mens?

Haider Al Timimi: “Goh… Ontdekken hoe het zit met de mens, dat is niet meteen de uitkomst die ik van het onderzoek verwacht. Iedereen heeft over de mens wel een eigen mening. Als ik die van mij hier en nu zou uitspreken, zou die wat donker klinken (lacht).”

“We noemen het een onderzoek, maar het laat ons toe om theater te maken, om dingen te ontdekken. Met ons bedoel ik niet enkel wij, de makers, maar ook de toeschouwers. Zij komen kijken naar voorstellingen die eigenlijk geen antwoorden bieden. Ik heb geen antwoord op hoe het leven geleefd moet worden. Soms vind ik het meer dan genoeg om een voorstelling te maken die meerdere lagen bevat. Die complexiteit kan lelijkheid bevatten maar ook schoonheid. En zowel verschillen als gelijkenissen.”

Je maakte ‘Zero For Conduct’ met tien jongeren. Hoe verliep het maakproces?

Al Timimi: “Zo’n proces begint met een gesprek. We zitten samen aan tafel en proberen de hiërarchie te vergeten. Die hiërarchie is eigenlijk alleen aanwezig op het einde van het proces, omdat iemand de puntjes op de i moet zetten. In het begin probeer ik om zoveel mogelijk vertrouwen te krijgen om dingen te benoemen. Zo vinden we het vuur om samen, vanuit een noodzaak, één verhaal te vertellen.”

“We hebben het natuurlijk in het begin veel over onderwijs gehad, maar dat is zo’n breed thema. We spraken over het systeem, over generatieconflicten en de klimaatbeweging. Maar ook over de oneerlijkheid op de arbeidsmarkt, over racisme, en veel meer vraagstukken die hen bezighouden. Daarna werk ik vaak met opdrachten waar de jongeren over moeten nadenken. Ze moeten een concept uitwerken waarbij ze met teksten, vorm en beweging zelf de voorstelling mee maken. Als ik een voorstelling met jongeren maak, moet het materiaal zoveel mogelijk van hen komen. Daardoor weten ze heel goed wat ze spelen en waarom.”

“Als ik met een groep werk hou ik van collectieve beeldtaal. Niet alleen omdat ik dat mooi vind, maar ook omdat de spelers daar veel energie uit kunnen halen. Dan ontstaat er een soort van groepskracht waar ze uit kunnen putten. Door vanuit het collectieve te werken kan je de spelers die wat kwetsbaarder zijn tijdens zo’n proces empoweren. Ook toeschouwers worden opgeladen als ze een groep jongeren zien vechten voor een thema. Dat geeft kracht.”

Geloof je dat theater en andere podiumkunsten de maatschappij mee kunnen vormgeven? Of werkt theater misschien net omgekeerd, als een spiegel van de samenleving?

Al Timimi: “Theater laat soms toe om het tempo naar beneden te halen. Het tempo van het leven, of van een vraag of een politiek-filosofisch standpunt. Voor mij is het meer dan genoeg als ik de boel even vertraag en dat je als toeschouwer kijkt naar een figuur op scène die je misschien gisteren op straat zomaar bent gepasseerd, maar waar je nu niet omheen kunt. Er wordt een gesprek gevoerd tussen mensen van wie we ten onrechte denken dat ze niet met elkaar kúnnen praten. Er zit zeker een waarde van micropolitiek in theater, die niet zozeer een politiek systeem moet zien te vormen maar tenminste wel een brug kan slaan tussen mensen. Tussen speler en toeschouwer. Ik zie theater dus meer als een slow motion stuk van het leven. Het is het vertragen van het leven.”

In deze voorstelling neem je het onderwijssysteem op de korrel. Hoe was jouw eigen schooltijd?

Al Timimi: “Ik heb autotechniek gestudeerd. Ik heb niet het gevoel dat er in die tijd veel werd geïnvesteerd in het ontdekken van iemands capaciteiten. In grote lijnen vind ik dat nog steeds een probleem in het schoolsysteem. Er bestaat weinig marge om te ontdekken waar iemands potentieel zit. Ik wil het niet ‘talent’ noemen, dat is een veel te groot woord. Het gaat over waar iemand gelukkig van wordt.”

“Een voorbeeld: een PMS-medewerker vertelde mij dat ik voor leertijd moest kiezen. Toen ik wilde weten waarom, vertelde ze me dat we leven in een racistische wereld, en dat ik zo snel mogelijk handwerk moest vinden, zodat mijn toekomst dan verzekerd was. Was ze van slechte wil? Dat kan, maar ik denk het niet. Misschien sprak ze vanuit een oprechte bezorgdheid. Maar welk signaal krijg je dan als kind? Want dan besef je dat je misschien wel bekwaam bent om andere dingen te doen met je leven, maar dat je ook in een wereld leeft die jou niet zomaar aanvaardt.”

“Bijna 60 % van de leerlingen waarmee ik school liep waren jongeren met een Marokkaanse of Turkse achtergrond. De jongeren die een technische opleiding volgden, hadden ook een migratieachtergrond. De meesten zaten in een beroepsopleiding, en veel van hen zijn naar Volvo getrokken om daar aan de lopende band te werken. Sommigen van hen werken daar nu nog, al twintig jaar lang. Anderen wilden baas zijn over hun eigen leven en zijn taxichauffeur geworden. Dat zijn heel respectabele jobs, maar het doet me wel pijn dat die jongens geen ander traject hebben gekend. Er waren vrienden bij van wie ik dacht dat ze ooit minister zouden worden.”

Wat mis je in het huidige schoolsysteem?

Al Timimi: “Ik vind het jammer dat in het lager en secundair onderwijs nauwelijks filosofie wordt gegeven. Of vakken die de wereld proberen te vatten en die het kritisch denken kunnen aanwakkeren. Vaak denken we dat we met zedenleer al die belangrijke vaardigheden wel meegeven. Ik heb een technische opleiding achter de rug en ik heb ook zedenleer gekregen. Als ik daar nu aan terug denk, heb ik het gevoel dat we op school eerder klaargestoomd werden om deel uit te maken van de grote kapitalist-machine. Maar waar zijn we eigenlijk mee bezig? Want wij zijn wel verantwoordelijk voor de kinderen die de toekomst gaan bepalen.”

Tot slot: je leest in mission statements van allerlei organisaties de woorden “wij dragen diversiteit hoog in het vaandel”, maar vaak ontbreekt een duurzame uitwerking. Creëert theater maken met jonge spelers misschien de toegang naar zo’n inclusief landschap?

Al Timimi: “Ik kom uit het breakdance milieu. En toen wij als jongens breakdanceten, zat heel de wereld in die zaal. Hoe weinig hadden we het toen over afkomst. Wij waren vrienden, en het maakte niets uit. Dat is vandaag nog steeds zo bij de breakdance community. Het is misschien de meest diverse community die er is. Ze willen gewoon samen dingen maken, samen mooie kunst creëren. Dáár moeten we naar streven, naar de kracht van dat gezamenlijke verhaal.”

info & tickets
Kloppend Hert & fABULEUS - ‘Zero For Conduct’
vr 29.11 & za 30.11 - 20:00 Vooruit Domzaal
podium / dans / performance 
#fvdg