Nacht van de Vrijdenker 2025

Een wereld zonder grenzen. Dat is het uitgangspunt van Albina Fetahajs boek 'Grenskolonialisme' en vertrekpunt van dit panelgesprek, gemodereerd door Dalilla Hermans. Samen met Koen Bogaert verkent Fetahaj hoe grenzen functioneren als machtsinstrumenten verweven met kapitalisme, kolonialisme en imperialisme die mensen uitsluiten, dehumaniseren en ongelijkheid creëren. 

Maar hebben grenzen dan helemaal geen nut? Dat is een van de centrale vragen die we in dit panel zullen bespreken. We wegen de zin van grenzen – zoals veiligheid, economie en identiteit – af tegen de onzin: hun willekeurige en artificiële karakter, dat leidt tot een wij-zij-denken en diepe ongelijkheid. Kunnen we naar een grenzeloze wereld? Zijn er alternatieven om grenzen te herdenken? 

Met open blik nodigen we je uit na te denken hoe grenzen functioneren, voor wie en wat ze dienen en hoe we kunnen bijdragen aan het herdenken van onze wereld. 

De rol van AI in ons leven groeit exponentieel, van de gezondheidszorg tot onze manier van werken. Maar als de grens tussen het natuurlijke en het artificiële steeds meer vervaagt, wat betekent het dan nog om mens te zijn? 

Naomi Jacobs' onderzoek naar kwetsbaarheid en technologie-ontwerp onthult hoe AI bestaande ongelijkheden kan versterken. Dreigen bepaalde groepen gemarginaliseerd te worden door systemen die niet zijn ontworpen voor waarden die we als maatschappij belangrijk vinden – zoals diversiteit, rechtvaardigheid en inclusie? 

In dit debat gaan Jacobs en moraalfilosoof Katleen Gabriels in gesprek over hoe we het humane kunnen bewaren in een wereld waarin de grens tussen mens en machine vervaagt. 

Welke morele beslissingen zijn we bereid over te laten aan algoritmes? Is het ethisch om AI te gebruiken als het ecologisch onduurzaam is of ons kritisch denkvermogen aantast?

En hoe verandert onze symbiotische relatie met AI onze gedachten, gedragingen en gevoelens? 

Democratie is meer dan een bestuursvorm, het is een belofte. Een belofte van vrijheid, gelijkheid en het vermogen om samen onze toekomst vorm te geven. Maar wat als die belofte onder druk komt te staan?

Hoe schatten we de impact van desinformatie en de toegenomen aanwezigheid van defensie in? Wankelt de welvaartssamenleving? En hoe zal het Westen er in 2030 uitzien? 

Tijdens Nacht van de Vrijdenker buigen vier kritische denkers zich over de staat van de democratie in het Westen en de weg die we de komende jaren moeten inslaan. Ico Maly, Jan Balliauw, Michelle Haas en Anton Jäger delen hun visies en gaan met elkaar in gesprek. Onder leiding van moderator Benedikte Coussement verkennen ze de geopolitieke en socio-economische verschuivingen die de democratie doen daveren. 

Welke fundamenten van de democratie moeten we bewaken, wanneer dringt flexibiliteit zich op en wat moet er fundamenteel opnieuw gedefinieerd worden? Ontdek het en denk mee op het openingsdebat van Nacht van de Vrijdenker.

Om de zeventig jaar staat de wereld op een kantelpunt en, verrassing, daar zitten we nu middenin. Econoom Koen Schoors waagt zich in zijn laatste boek aan een optimistisch wereldbeeld, alles wordt anders én beter. Innovaties zoals digitalisering, AI en een circulaire economie zullen leiden tot een meer duurzame en welvarende toekomst.

Maar wie plukt daar de vruchten van? Op Nacht van de Vrijdenker gaat Schoors in gesprek met Sibo Kanobana, expert postkoloniale studies. We stellen hen de cruciale vraag: ‘Alles wordt beter, maar voor wie en ten koste van wie?’

Kan een kapitalistisch systeem, historisch gebouwd op ongelijkheid en racisme, wel leiden tot een eerlijke toekomst? Kan een 'groene' economie bloeien zonder de uitbuiting van landen en gemeenschappen? En is deglobalisering, zoals Schoors die voorziet, niet gewoon een nieuwe vorm van neokolonialisme?

Ontdek hoe deze twee denkers, met elk hun eigen visie op systeemverandering, elkaar uitdagen in een panelgesprek over de toekomst van onze maatschappij.

Dagelijks raakt ons hoofd oververhit door tonnen informatieprikkels, nepnieuws en ruis. Hoe onderscheiden we dan feiten van fictie? Het essentiële van het triviale? 

In zijn boek 'How to Think like a Philosopher' grijpt filosoof Julian Baggini terug naar de studie van ‘het goed redeneren’ om een antwoord te vinden op deze vragen. Hij laat zich daarvoor leiden door de grootste filosofen van vroeger en nu. 

Baggini's illustreert aan de hand van herkenbare voorbeelden dat goed nadenken niet draait rond intelligentie, wél om een houding die je aanneemt: oprechtheid, een nauwgezet streven naar accuraatheid en het geduld om de tijd te nemen voor een weloverwogen conclusie. Goed nadenken is net zozeer een ethische kwestie als een logische. 

Verwacht je niet aan slimme cognitieve trucjes om later mee uit te pakken op café. Baggini nodigt je uit om betere denkgewoonten te ontwikkelen, iets waar onze wereld meer dan ooit nood aan heeft. 

In een tijd van klimaatangst en oorlogsdreiging worden we steeds weer opgeroepen om serieus te zijn. Om onze verantwoordelijkheid te nemen, want de toestand is zorgwekkend. 

Toch is een zekere dosis frivoliteit of vrolijke onschuld juist nu heel belangrijk. Essayist en filosoof Peter Venmans pleit niet voor losgeslagen lichtzinnigheid of oppervlakkigheid maar voor speelsheid, ironie en vertoon van lichtheid (de Italiaanse sprezzatura) in een tijd die vaak overspoeld wordt door een geest van ernst, nut en morele verontwaardiging. 

Frivoliteit is een vorm van vrijheid en klein geluk: het vermogen om gewichtige zaken met een zekere lichtheid te benaderen, zonder ze te ontkennen. We hebben frivoliteit ernstig nodig. 

Het leven is onbetaalbaar! Klopt dat? Wat is een mensenleven eigenlijk waard en wie beslist daarover? 

In haar boek 'The Price of Life' onderzoekt de Britse journalist Jenny Kleeman op welke manieren beslissingsmakers een prijskaartje plakken op het onbetaalbare. Filantropen, rechters, verzekeraars, zorgverleners en ministers bepalen dag in dag uit de kostprijs voor het redden, creëren of vergoeden van een leven.

Wat betekent het voor onze menselijkheid als we op basis van een kosten-batenanalyse beslissen wie de dure levensreddende medicijnen krijgt en wie niet? Hoe kan ​​het dat de kosten van een nieuw leven, IVF-behandeling, gelijkaardig zijn aan het beëindigen van een leven, het inhuren van een huurmoordenaar? 

Wat winnen we door deze ingrijpende beslissingen over te laten aan koude, harde logica? Leidt dit tot een eerlijker, transparanter besluitvormingsproces? Of stevenen we af op een moreel faillissement, waarbij het menselijke aspect uit het oog wordt verloren?

Tijdens deze talk ontdek je samen met Kleeman de ongemakkelijke waarheid achter ogenschijnlijk rationele cijfers.