“Stilte en rust zijn een te grote opgave geworden”

In tijden van aanhoudende impulsen en geluid, nodigt de Letse curator Gundega Laivina ons tijdens SMELTCRUISE uit om te luisteren. We zochten Gundega op in haar thuisbasis Riga. Maak kennis met Gundega. Ontdek ‘The Third Ear’! 

Als artistiek directeur en curator staat Gundega al jaren aan het roer van The New Theatre Institute of Latvia (NTIL). Een kleine organisatie die Letse kunstenaars en performers bijstaat met expertise, ondersteunt met residenties en internationale samenwerkingen probeert op te zetten. Tweejaarlijks organiseert NTIL het geroemde internationale showcasefestival ‘Homo Novus’. Een venster op jonge Letse kunstenaars gecombineerd met gevestigde, internationale waarden. Gundega staat in voor de programmatie en het conceptuele kader van ‘Homo Novus’. “Het festival leunt op het drieluik: kunstenaar, bezoeker en ruimte,” licht Gundega toe. “Hoe beïnvloeden deze drie actoren elkaar? Wat is hun relatie met elkaar en tot de natuur? Een platform waar kunstenaar en bezoeker elkaar ontmoeten en nieuwe manieren van communiceren ontdekken. Kunst is de mooiste vorm van menselijke expressie. Zowel fysiek als mentaal kun je dingen uiten wat woorden niet kunnen vatten."

Hemelse Stilte

Gundega groeide op in een - op laatste benen lopend - communistisch regime. Het communistische gedachtegoed werd haar samen met de fruitpap ingelepeld. Midden in haar puberteit viel de Sovjet-Unie. Een nieuwe wereld, een sprong in het duister. “Plots mochten, nee moesten, we meningen hebben”, vertelt Gundega. “Voorheen werd ons geleerd om te zwijgen. Iedereen was in die tijd onzeker, er bestond geen langetermijndenken. Ik kreeg te maken met een identiteitscrisis. Een periode waar ik nu met een wrang gevoel op terugkijk. Iedereen MOET juist een mening hebben. Door te reizen ben ik pas gaan beseffen wat ik allemaal had gemist.

Enkele jaren later ontstond het internet. Voor Gundega een tweede, allesbepalende revolutie. “Door internet komt er geen einde meer aan externe impulsen. Iedereen is plotseling extravert en strooit met meningen. Stilte en rust is een te grote opgave geworden, want *bliep* daar rinkelt je smartphone alweer. In onze maatschappij kan je niet anders dan online zijn, maar ik probeer er toch zoveel mogelijk van weg te blijven. Voor mij zo min mogelijk technologische snufjes, liever af en toe complete radiostilte.”

“Mijn Vooruitprogramma is daar een afgeleide van”, verwoordt Gundega. “Mijn persoonlijkheid op zich is gevormd door deze twee revoluties. Ik mis de stilte en rust van in mijn jeugd, een tijdperk zonder internet. Ik verlang naar stilte en ben nieuwsgierig naar nieuwe vormen van communicatie. Daarom werk ik zo vaak rond meditatie en contemplatie. Geen geschreeuw op internet, wél oprechte en intense expressievormen. Ik wil mensen opnieuw doen stilstaan bij de pracht van stilte en diepe gesprekken.”   

Verborgen Letse schatten 

Gundega is met haar rol als curator tijdens SMELTCRUISE niet aan haar proefstuk toe. Ze vindt internationale samenwerkingen een van de hoekstenen van een hedendaagse kunstsector. “Ik ben zeer vereerd met de uitnodiging van Vooruit. Hierdoor kan ik de Letse kunstenaars Kate Krolle en Voldemārs Johansons een podium geven in het hart van West-Europa. Letse kunstenaars blijven ter plaatse trappelen. Bij ons is er geen cultuur van Europese tournees. We krijgen amper internationale programmatoren tot in Letland. Enerzijds komt dat door de restanten van de communistische eeuw, maar anderzijds ook door de taalbarrière. De Letten zijn het Engels niet zo machtig. Als ze hun productie moeten vertalen, gaat alle authenticiteit verloren.”

De geluidskunstenaar Voldemārs Johansons wil met zijn installatie ‘Thirst’ mensen oog in oog laten staan met de ontembare energie van een storm in het midden van de Atlantische Oceaan. “Via de installatie ‘Thirst’ krijgen mensen de kans om een razende storm op zee te ervaren”, vertelt Gundega. “Het is een uitnodiging tot luisteren naar een fenomeen dat veel mensen nooit zullen kunnen waarnemen.” De installatie van Voldemārs Johansons maakt deel uit van een kunstenparcours doorheen het gebouw van Vooruit. Dat traject brengt je onder andere langs de unieke one on one beleving van de Fin Hans Rosenström. In ‘Mikado’ word je deel van het verhaal en bots je op nieuwe inzichten. Daarnaast is er ook nog ‘At the shore of running waters’ van de Letse Kate Krolle. De kunstenares ontwierp de performance installatie exclusief voor Vooruit. Een duistere trip waarin ze het belang van geduld en de kunst van het wachten blootlegt.

“De macht van onze verbeelding in vergelijking met de dominantie van een storm” - Gundega Laivina  

Tegenover haar beeldende kunsten parcours programmeert Gundega het Britse Forced Entertainment. Met hun ‘And On The Thousandth Night…’ brengt het collectief een marathonvoorstelling aan woorden, verbeelding en improvisatie. Een muterend verhaal op basis van de duizend-en-een-nachtverhalen, maar evenzeer persoonlijke herinneringen. “Zes uur lang improviseren, filosoferen en vertellen performers in een donkere en stille zaal. Toen ik de performance voor het eerst zag, werd ik overwelmd door de kracht van hun woorden, spel en de daarbij horende venijnige ingrepen op elkaars verhaal. Het is iets helemaal anders dan bijvoorbeeld ‘Thirst’, maar toch voel ik diezelfde kracht. De macht van onze verbeelding in vergelijking met de dominantie van een storm. Mensen mogen binnen en buiten lopen tijdens de voorstelling van Forced Entertainment. Ik hoop dat het publiek even de tijd neemt om dan langs het parcours te wandelen en zich te laten omarmen door een gelijkaardige kracht, maar in compleet andere expressievormen.”

Vooruit nodigt je samen met Gundega uit om te komen luisteren. Een zoektocht naar rust. Een meditatie om frisse en vernieuwde energie te vinden. Voor meer info & tickets voor ‘The Third Ear’ en SMELTCRUISE, check vooruit.be.

 Foto: Girts Ragelis