Dit is Kopano Maroga

“Als dramaturg geef ik suggesties aan de makers van een voorstelling. Dat kan gaan van muziek en belichting tot het inkorten van een bepaald stuk. Wat een redacteur is voor een auteur, is een dramaturg voor een theatermaker. De makers hebben het laatste woord, maar het is wel een samenwerkingsproces. 
Al houd ik me als VIERNULVIER-huisdramaturg vooral bezig met vragen op structureel niveau: hoe kunnen we de diversiteit van ons artistieke programma weerspiegeld krijgen in de organisatie zelf?”

Hoewel Kopano nog maar 28 is, heeft hen al een bloeiende carrière. Hen studeerde dans en sociale antropologie aan de universiteit van Kaapstad, en begon tijdens hun studentenjaren te dansen bij verschillende theatermakers en gezelschappen. Daarmee viel hen meermaals in de prijzen. Toch heeft Kopano nooit een plan uitgestippeld.

“Ik kom uit Zuid-Afrika, waar je elke kans moet grijpen om een artistieke carrière te kunnen uitbouwen. Ik heb nooit een formele opleiding tot dramaturg gevolgd. Maar ik heb in zodanig veel verschillende podiumdisciplines gewerkt - dansen, acteren, schrijven over kunst - dat ik ondertussen op een rijke ervaring kan terugvallen.”

Opgroeien in een creatieve omgeving hielp ook.

“Hoewel mijn ouders zelf geen kunstenaars zijn - mijn vader is ingenieur, mijn moeder doceert bedrijfswetenschappen aan een universiteit - zijn ze allebei enorm muzikaal: er weerklinkt continu operamuziek bij ons thuis. En ik ben opgegroeid in de Sotho- en Xhosa-cultuur: bij elke bijeenkomst, zoals een begrafenis of huwelijk, worden er liedjes gezongen. Het is een cultuur waarin creativiteit deel uitmaakt van het dagelijkse leven. Dat is doorgesijpeld in mijn professionele interesses.”

Via hun Belgische partner leerde Kopano VIERNULVIERs artistieke coördinator Matthieu Goeury kennen. 

“Ik heb eerst als freelancer aan verschillende projecten in De Vooruit meegewerkt. Toen de vorige dramaturg, Róise Goan, vertrok, zag Matthieu mij als een goede aanwinst voor het kunstencentrum. Daardoor ben ik van Zuid-Afrika naar Brussel verhuisd.”

Hun werk als dramaturg ziet Kopano als een interessante kruisbestuiving. 

“Ik heb de afgelopen jaren veel geleerd, en ben dankbaar dat ik mijn stempel kan en mag drukken op het VIERNULVIER-programma. We moeten ons bewust zijn van de blinde vlekken in onze eigen omgeving. Bij VIERNULVIER bestaat deze omgeving overwegend uit witte middenklassers. Op dat vlak kan cultuur erg nuttig zijn: wat kunnen wij, als organisatie, structureel betekenen voor een community als Black History Month Belgium of het LGBTQ+-vriendelijke collectief Bebe Books? Ik hoop dat ik wat dat betreft het bewustzijn vergroot met onze samenwerkingen.”

Enkele WTF…!-voorstellingen gaan over gender en identiteit. Je bent zelf non-binair. Is dat een groot verschil in Zuid-Afrika vergeleken met België?

“Als ik in Zuid-Afrika in een jurk over straat loop, zullen heteromannen vooral geïntrigeerd zijn. In België is er altijd een vorm van agressie bij betrokken.

In mijn inheemse talen (Zuid-Sotho en isiXhosa) zijn er geen voornaamwoorden die naar gender verwijzen. Gender werkt ook anders in Afrika. Wij komen uit een cultuur van anciënniteit: wie de oudste is, is het hoofd van het huishouden. De vrouw blijft dus niet per se thuis voor de kinderen. Die opdeling in gender is door de Engelse en Nederlandse kolonisten tot bij ons gekomen: zij hebben het idee van de mannelijke superioriteit op de inheemse Zuid-Afrikanen overgebracht. Dat heeft veel gedestabiliseerd. Historisch gezien waren wij één van de eerste landen die het huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht grondwettelijk toegankelijk maakten. Wettelijk is Zuid-Afrika dus een heel open land. 

De eerste keer dat ik agressie ondervond omdat ik me op straat als queer of non-binair presenteerde, was in België. Mijn partner en ik woonden in Anderlecht, waar mensen al stenen naar ons gegooid hebben. Hier in Gent begon een Franstalige man me uit te schelden voor “faggot”, waarna hij eraan toevoegde dat ik een schande ben voor het zwarte ras en een verkeerd beeld schets van zwarte mensen. In Zuid-Afrika heb ik dat nooit meegemaakt. Ik weet niet hoe dat komt. Er zijn ook homofobe incidenten in Zuid-Afrika, maar doordat er een diepgewortelde vrouwenhaat in de cultuur zit, is dat geweld meer tegen vrouwen en vrouwelijkheid gericht.”

Vind je dat kwetsend?

“Niemand groeit van nature op met die agressie in zich, het komt altijd ergens vandaan. Ik weet dus niet hoe boos ik kan zijn op iemand die niet begrijpt wie ik ben. Veel mensen zijn ook bang voor het onbekende. Als je geen regering of onderwijssysteem hebt dat ervoor zorgt dat allerlei mensen zich vermengen en respectvol met elkaar leren om te gaan, is dit wat er gebeurt. 

Maar er is hoop op beterschap: Gen Z, met mensen als Anuna De Wever, gaan enorm flexibel om met identiteitslabels en zijn erg tolerant. Dat kan je alleen maar toejuichen.”